เสนห์ผ้าทอไทย ตอนที่ 3 ผ้าทอพื้นเมือง น่าน "ผ้าทอลายน้ำไหล"

ผ้าทอเมืองน่าน
ผ้าทอลายน้ำไหลสันนิฐานว่าการออกแบบลายผ้าทอชาวไทยลื้อ ซึ่งสืบเชื้อสายมาจากชาวไทยลื้อในดินแดน สิบสองปันนา ประเทศจีน อพยพเข้ามาอยู่ในประเทศไทยตั้งแต่ปี พ.ศ.2379 โดยตั้งถิ่นฐานที่บ้านล้าหลวง อ.เชียงคำจ.พะเยา และตั้งถิ่นฐานอยู่ที่บ้านห
นองบัว บ้านต้นฮ่าง ต.ป่าคา อ.ท่าวังผา จ.น่าน และบ้านดอนมูล อ.ท่าวังผา จ.น่าน โดย การนำของเจ้าหลวงเมืองล้า ชาวไทยลื้อ มีภาษาพูด และประเพณีวัฒนธรรมเป็นของตนเอง และรักษาสืบทอดจนถึงปัจจุบันนี้


ประวัติดังกล่าวได้ปรากฎในจิตรกรรมฝาผนังวัดภูมินทร์ ซึ่งเป็นฝีมือช่างสกุลลื้อ ที่ได้วาดลวดลายของผ้าซิ่นของผู้หญิง ในรูปเป็นลายผ้าซิ่นทั้งหมดด้วยผ้าทอลายน้ำไหลที่ดัดแปลงมาจากผ้าลายชาวลื้อ สมัยแรกๆ นิยมใช้ไหมเงิน และไหมคำ ด้านลายผ้าตรงส่วนที่เป็นหยักของกระแสน้ำ จากนั้นใช้ลายมุกรูปสัตว์แทรกเพื่อแสดงว่าผู้คิดลายน้ำไหล ไม่ได้ลอกแบบ ของชาวลื้อมาทั้งหมด ผ้าทอลายน้ำไหลไทยลื้อเริ่มทอกันครั้งแรกที่บ้านหนองบัว อ.ท่าวังผา จ.น่าน เป็นศิลปะการทอผ้า ด้วยมือ สาเหตุที่เรียกผ้าทอลายน้ำไหล เพราะลวดลายที่ทอออกมามีลักษณะเหมือนลายน้ำไหล จึงเรียกว่าผ้าลายน้ำไหล แต่ปัจจุบันได้คิดพลิกแพลงลวดลายต่างๆ เพิ่มขึ้นมาอีกมากมาย และได้ขยายพื้นที่การทอผ้าเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก แต่ยังคงเรียกชื่อเดิมว่าผ้าลายน้ำไหล ผ้าทอลายน้ำไหลจังหวัดน่าน ปัจจุบันมีการทอลวดลายต่างๆ มากมาย เช่น ลายน้ำไหล มีลักษณะเป็นคลื่นเหมือนขั้นบันไดมองดูเหมือนสายน้ำกำลังไหลเป็นทางยาว นับว่าเป็นลายต้นแบบ และดั้งเดิม จึงเรียกลายน้ำไหล


สตรีบ้านไผ่งาม มีอาชีพทอผ้า ซึ่งส่วนใหญ่จะทอด้วยกี่พื้นเมืองและจะนิยมทอผ้าขึ้นเพื่อใช้ในครัวเรือน โดยส่วนใหญ่จะเป็นผ้าทอลายน้ำไหลแบบโบราณ ในปี 2529 กรมการพัฒนาชุมชนได้มารวมกลุ่มจัดตั้งเป็นกลุ่มทอผ้า มีสมาชิก 15 คนและสนับสนุนกี่กระตุกพร้อมกับอุปกรณ์การทอผ้
สตรีบ้านไผ่งาม มีอาชีพทอผ้า ซึ่งส่วนใหญ่จะทอด้วยกี่พื้นเมืองและจะนิยมทอผ้าขึ้นเพื่อใช้ในครัวเรือน โดยส่วนใหญ่จะเป็นผ้าทอลายน้ำไหลแบบโบราณ ในปี 2529

ข้อมูลจาก Blog ของคุณ จักรพงษ์ คำบุญเรือง ได้ให้ข้อมูลมากมายและกล่าวไว้ว่า


"การทอผ้าลายน้ำไหลของกลุ่มจะทอจากผ้าฝ้าย แต่ถ้าเป็นผ้าที่มีลวดลายและใช้สีหลายสีก็จะใช้เวลาทอหลายวัน แต่ถ้าเป็นลายน้ำไหลธรรมดาไม่ใช้สีมากนัก จะทอประมาณสี่ถึงห้าวันก็เสร็จ ราคาก็จากสี่ร้อยขึ้นไปถึงพัน แต่ถ้าเป็นผ้าไหมราคาก็จะแพง"นอกจากการทอผ้าลายน้ำไหลแล้ว ทางกลุ่มยังมีการทอผ้าซิ่นปล้องซึ่งเป็นผ้าที่ชาวบ้านนิยมทอขึ้นเพื่อสวมใส่ราคาไม่แพงอีกด้วย ราคาตกผืนละ 350 บาทและที่สำคัญการทอผ้าซิ่นปล้องใช้เวลาทอไม่นานประมาณ 2 วันก็เสร็จ


ความสำเร็จของกลุ่มทอผ้าบ้านไผ่งาม นอกจากจะเป็นการอนุรักษ์การทอผ้าลายน้ำไหลที่เป็นเอกลักษณ์ของชาวน่านแล้ว ยังเป็นหนทางในการสร้างรายได้และอาชีพให้กับชาวบ้านอีกด้วย แต่ละเดือนสมาชิกของกลุ่มทอผ้าสามารถทอผ้าได้ถึงคนละ 15 ชิ้นมีรายได้จากการจำหน่ายคนละไม่น้อยกว่า 10,000 บาทต่อเดือนทีเดียว

จะเห็นว่า ผ้าทอมือของชาวเมืองน่านเป็นหัตถกรรมพื้นบ้านที่มีลักษณะพิเศษ แตกต่างจากผ้าทอมือกลุ่มอื่น ๆ จึงเป็นงานหัตถกรรมที่น่าศึกษา ทั้งในด้านรูปแบบของผ้าและกรรมวิธีในการทอ หากใครที่มีโอกาสเดินทางไปเยือนเมืองน่านลองแวะเข้าไปชมการทอผ้าด้วยมืออันเป็นภูมิปัญญาของชาวน่านดู บางทีอาจจะรู้ว่าในเมืองเล็ก ๆ ที่ธรรมดา ทว่าไม่ธรรมดาจริง ๆ"

เห็นแล้วเป็นความพยายามมากหลายจริงๆ เห็นอย่างนี้แล้ว คงเข้าใจว่าทำไมถึงตั้งราคา เท่านั้น

ซึ่งเป็นข้อมูลที่เห็นด้วยอย่างมาก




Official Website: http://www.thaitambon.com/ProvincialStarOTOP/PSO-LP14/NanPSO3L.htm
http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=free4u&month=06-01-2009&group=1&gblog=33


ตัวอย่างผ้าทอลายต่างๆ จากชุมชน

กลุ่มทอผ้าไทลื้อศิลาแลง
103 หมู่5 ตำบลศิลาแลง อำเภอปัว จังหวัดน่าน 55120
นางเครือวัลย์ หาญยุทธ (054 792178)

กลุ่มทอผ้าบ้านขึ่งใต้
105 หมู่ 6 ตำบลขึ่ง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน 55110
()

กลุ่มทอผ้าบ้านมงคล
104 หมู่ 1 ตำบลขึ่ง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน 55110
นางอรพิน สิทธิวงศ์ (0-5478-1966)

กลุ่มผ้าปักบ้านแพะ
1 หมู่3 ตำบลแม่ขะนิง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน 55110 (054 779080)